گفت‌وگوی فرهیختگان با مدیرعامل هلدینگ آتیه پردازان شریف
بروکراسی دست‌‌وپای دانش‌بنیان‌ها را بسته است
به گزارش خبرنگار فرهیختگان ، شرکت‌های دانش‌بنیان نانویی با توجه به وجود بحث تحریم‌ها، همچنان با تمام قوا تلاش می‌کنند به هر شکلی که شده، مشکلات و موانع را از سر راه خود برداشته تا بتوانند گامی هرچند کوچک در راستای تعالی کشور بردارند. مهدی شفیعی، مدیرعامل هلدینگ «آتیه‌پردازان شریف» است که درحوزه آب و انرژی یکی از موضوعات پرچالش این روزهای کشور مشغول به فعالیت هستند. به این بهانه با او درباره فعالیت‌های هلدینگ و البته برخی موضوعات و مسائل مربوط به حوزه فناوری گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
سراغ موضوعاتی رفتیم که اثر ضدتحریمی داشته باشند
از خودتان بگویید، چه شد که سراغ تاسیس یک شرکت دانش‌بنیان با محوریت نانو رفتید؟
من مقاطع کارشناسی، ارشد و دکتری را در رشته صنایع دانشگاه شریف تحصیل کرده‌ام. از دوران ارشد به این نتیجه رسیدم که تنها فضای تحصیل برای من کافی نیست و آرمان‌هایی در ذهن داشتم که صرفا در فضای تحصیل محقق نمی‌شد؛ به همین دلیل با دوستانی که از لحاظ فکری و آرمانی شباهت زیادی به یکدیگر داشتیم، وارد حوزه‌هایی شدیم که هم اثرگذاری خوبی روی کشور و مردم دارند و هم روی اقتصاد تاثیر گذاشته و مانع خروج ارز از کشور شده و حتی ارزآوری هم داشته باشد. ما با آگاهی از ماندگاری تحریم‌ها در کشور تصمیم گرفتیم در پدیده‌ها و موضوعاتی ورود کنیم که اثر ضدتحریمی و کاهش تحریمی داشته باشند. از این رو وارد فناوری‌های حوزه خاص مانند نانو و باید به‌دنبال آن می‌بودیم که کدام حوزه‌ها برای فعالیت مناسب هستند.
چه سالی شرکت تاسیس شد؟
آن را در سال 90 تاسیس و فناوری خود را به‌عنوان فناوری نانو مشخص کردیم که قدرت بالایی دارد و دانش زیادی در آن هست و یکی از فناوری‌هایی است که در آن تخصص داشتیم و تیم فنی خود را هم در این حوزه شکل داده بودیم. با توجه به شاخص‌هایی که طبقه‌بندی کردیم، با چند حوزه مواجه شدیم که یکی از این حوزه‌ها، آب بود و چون ورشکستگی آبی را هم تجربه کرده بودیم و هر روز وخیم‌تر از قبل هم می‌شد، دریافتیم که آب دغدغه کشور و مردم است. بعد از آن با توجه به ظرفیت‌های بالایی که درحوزه انرژی و آب داریم، انرژی هم قسمتی از آینده کشور ماست و ظرفیتی است که می‌تواند به محقق شدن اثراتی که مدنظر ماست کمک کند، لذا حوزه آب و انرژی را به‌عنوان فضای اعمال فناوری انتخاب کردیم و این‌گونه بود که وارد فضای فناوری نانو درحوزه آب و انرژی شدیم.
و به نظر موفق بودید.
تلاش کردیم در حوزه‌ای که به آن ورود می‌کنیم، به سبک‌های سنتی نباشد و وارد روش‌های میانبر شویم، با این رویکرد که استارتاپ‌هایی خلق می‌شوند که مانند یک سلول مستقل بتوانند کار و فکر کنند. در این میان چند استارتاپ خیلی خوب ایجاد شد که یکی از آنها درحوزه ضدعفونی کردن آب و یکی از آنها درحوزه سیستم‌های ایمنی بود که از مخازن گران قیمت محافظت می‌کند، از دیگر استارتاپ‌ها در تولید کاتالیست‌های پوشش‌دار است که برای تولید عناصر خاص از آنها استفاده می‌شود.
مساله آب همان‌گونه که اشاره کردید، یکی از چالش‌های جدی کشور ماست. شما چه کمکی به بهبود این وضعیت کردید؟
ما در چند حوزه فعالیت خیلی خوبی داشته‌ایم. یکی از آنها درحوزه تصفیه و ضدعفونی آب است. این فرآیند هم درحوزه صنعت و هم در حوزه آب شرب استفاده می‌شود. در زمینه صنعت، زمانی که پتروشیمی به‌دنبال خنک‌کار آب است، لازم است پیش از حرکت به‌سمت دستگاه‌ها و خرابکاری در آنها، این آب تصفیه شود. در این فرآیند املاح و میکروب‌های آب را می‌گیریم و دیگر خطری برای دستگاه‌ها ندارد. در آب شرب آلوده که انواع املاح، میکروب‌ها و آلودگی‌ها وجود دارد، با کمک تکنولوژی‌هایی که توسعه داده‌ایم، به از بین رفتن آنها کمک می‌کنیم. فناوری دیگری که در این شرکت تولید کرده‌ایم، به سیستم‌های ایمنی برمی‌گردد. تجهیزات سیستم‌های ایمنی تا پیش از این از شرکت‌های خارجی وارد می‌شدند و سازمان‌ها به‌دلیل حساسیت قضیه ترجیح می‌دادند به همین شیوه عمل کنند و در خرید سیستم‌ها از شرکت‌های داخلی ریسک نمی‌کردند. اما ما با تست‌ها و کیفیت بالایی که داشتیم، این مهم محقق شد که درحال‌حاضر در بیش از 60پتروشیمی این تجهیز را نصب کرده‌ایم که آنها هم از استفاده رضایت دارند.
حدود 10 فناوری را تجاری سازی کردیم
چه حجمی از این محصولات تاکنون تجاری‌سازی شده‌اند؟
ما نزدیک به 10 فناوری را تجاری‌سازی کرده‌ایم؛ تجهیزاتی برای ضدعفونی کردن آب که در گرید صنعتی از آن استفاده می‌شود. این دستگاه که گندزدایی آب دریا را انجام می‌دهد برای خنک‌کاری آب پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این یک تکنولوژی گندزدایی دیگر هم توسعه دادیم که پیش از آب شیرین‌کن‌ها استفاده می‌کنیم و میکروب‌های قبل از آب شیرین‌کن‌ها را از بین می‌برد. به‌عنوان مثال، در خط انتقال آب خلیج فارس به گل‌گهر و پهنه‌کویر استفاده می‌شود. تکنولوژی دیگر شرکت به «نئوکسی» معروف است که ضدعفونی کردن آب شرب شهری را انجام می‌دهد و آب سالم را برای مردم تامین می‌کند. استفاده از این دستگاه نیاز به کاربرد گاز کلر را برای ضدعفونی کردن آب از بین می‌برد. در این تکنولوژی تجهیزی به کمک نمک، کلر موجود در آن به‌صورت محلول تولید و در همانجا به آب تزریق می‌شود و دیگر نیازی به تزریق آن به کپسول و حمل آن نیست. تکنولوژی توسعه‌یافته دیگر درحوزه سیستم‌های ایمنی به نام «راپچر دیسک» یا «دیسک فداشونده» است. زمانی که مخزنی تحت‌فشار است و برای اینکه دما و فشار از یک حدی بالاتر نرود و احتمال ترکیدگی مخزن وجود داشته باشد، این راپچردیسک‌ها مانند سوپاپ اطمینان به صورت خودکار عمل می‌کند اما تکنولوژی سیستم به این است که این یک قطعه مکانیکی است و باید نسبت به فشار، دما و سرعت حافظه داشته باشد. تکنولوژی بعدی توسعه‌یافته آتش‌گیرها هستند. زمانی که قسمتی از یک خط لوله دچار آتش سوزی می‌شود، نگرانی از سرایت آتش به قسمت‌های دیگر وجود دارد. استفاده از آتش‌گیرها باعث خورده شدن آتش در مسیر لوله شده و جلوی بسیاری از هزینه‌ها را می‌گیرد. تکنولوژی بعدی درحوزه تصفیه آب است که به «الکترواکسیدیشن» معروف است. این تجهیز کمک می‌کند آب‌های خیلی آلوده و شور را که به روش‌های بیولوژیک قابل پاک شدن نیستند، با این تجهیزات پاک کرد. فناوری «الکترواکسیدیشن» در ستاره خلیج‌فارس، پالایشگاه خان‌گیران که برای از بین بردن آلودگی آب‌ها به‌کار می‌روند.
تکنولوژی دیگر EDI است که تولید آب فوق‌خالص انجام می‌دهد. زمانی که شما می‌خواهید در حد آب مقطر خالص برای داروسازی، غذا و بویلرها استفاده می‌شود. نوع دیگری از تکنولوژی‌های توسعه داده شده در شرکت ما، سامانه گندزدایی و ضدعفونی کردن «آب توازن کشتی» است. کشتی‌ها در زمان حمل بار به‌دلیل سنگینی وزن، داخل آب فرو می‌روند اما وقتی باری ندارند، سبک شده و روی آب قرار می‌گیرند و باید در مخزن پایینی آب ریخته شود. برای این کار باید مخزن پایینی را گندزدایی کنند تا میکروب‌های یک منطقه را به منطقه دیگر منتقل نکنند. تمام این محصولی که اشاره کردم، تنها یک یا دو تولیدکننده در داخل کشور دارند. تا پیش از این، ما در این زمینه واردکننده محض بودیم.
70 درصد نیاز بازار تجهیزات گندزدایی را تامین می‌کنیم
درحال‌حاضر چه سهمی از این محصولاتی را که اشاره کردید، وارداتی هستند و چه بخشی تولید داخل هستند؟
در تجهیزات گندزدایی، به‌جرات می‌توانم بگویم که بالای 70درصد بازار از مجموعه شرکت ما تامین می‌شود و دیگر از بازارهای خارجی در حجم بالا خریداری نمی کنند. در راپچردیسک‌ها هم وضعیت به همین شکل است. در تکنولوژی «بلست واتر» یا «آب توازن کشتی» هم در صورت اخذ مجوزها وضعیت به همین شکل خواهد بود. در فناوری EDI که به‌تازگی هم از آن رونمایی شده، تا یک سال و نیم دیگر به نقطه‌ای می‌رسد که صددرصد ایرانی خواهد شد. رونمایی از فناوری «الکترواکسیدیشن» هم سه، چهار ماهی است انجام شده و می‌توان امیدوار بود که سهم زیادی از بازار داخل را در دست بگیرد.
نمونه خارجی نباشد، شرکت‌ها اقبالی به خرید محصول ندارند!
آیا این محصولات تولید شرکت، نمونه خارجی یا داخلی هم دارند؟
در بیشتر مواقع نمونه خارجی دارند اما نمونه داخلی ندارند. اعتقاد ما بر این است تجهیزاتی را که در صنایع سنگین مانند نفت، گاز و پتروشیمی می‌خواهیم برای اولین‌بار در ایران تولید کنیم، باید نمونه خارجی وجود داشته باشد. این تجهیزات باید مجوزهای خارجی را داشته باشند، در غیر این صورت سازمان‌ها و شرکت‌ها اقبالی برای خرید تجهیزات ندارند. به‌عنوان مثال، یک نمونه تجهیز به نام تصفیه پساپ تولید کرده بودیم که به هر صنعتی که آن را ارائه می‌کردیم، از ما سراغ نمونه خارجی آن را می‌گرفتند و تاکید می‌کردند که تمایلی به موش آزمایشگاهی شدن ندارند. این اتفاقا روش خوبی است که ایده‌ها را از دنیا بگیریم و مهندسی‌سازی آن را خودمان انجام دهیم، نه اینکه بخواهیم مهندسی معکوس کنیم و به‌نوعی محصول را بومی سازی کنیم. شناخت نیاز صنعت به یک تجهیز خاص، گام مهمی بود که به‌مرور در آن موفق شدیم. این امر تجاری سازی محصولات را تسهیل می‌کند. در یکی از تکنولوژی‌ها به‌دنبال آن بودیم که از یک پسابی، ماده‌ای ارزشمند را استخراج کنیم اما از آنجا که اولین‌بار در ایران تولید کرده بودیم، مدیر پتروشیمی با ما همراه نمی‌شد. آنجا بود که تاکید کرد اگر مجوز معتبری را برای آن بگیرید، من آن را تایید می‌کنم. دوستان ما طرح دیگری برای کاهش سولفور سوخت‌های مازوت توسعه دادند و در جلسه‌ای که با یکی از ارگان‌های مهم دولتی داشتیم، عنوان کردند که اگر یکی از مجوزها و تاییدیه‌های بین‌المللی را برای این تجهیز ارائه کنید، ما در خرید آن از شرکت شما مشکلی نداریم.
سالانه 10 میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی داشتیم
یکی از ایده‌آل‌های خود در زمان تاسیس شرکت را موضوع ارزآوری مطرح کردید. محصولاتی که تاکنون تجاری‌سازی و استفاده شده‌اند، چه مقدار برای کشور ارزآوری داشته‌اند؟
با توجه به تولیداتی که در سال‌های اخیر بعد از راه‌اندازی شرکت داشته‌ایم، می‌توان به‌طور متوسط گفت که سالانه حداقل 10 میلیون دلار برای کشور ارزآوری و به‌نوعی صرفه‌جویی ارزی داشته‌ایم و مانع از خروج ارز از کشور شده‌ایم و البته این مبلغ درحال افزایش است. به‌دلیل اینکه کیفیت محصولات خود را برابر و حتی بالاتر از بهترین برندهای بین‌المللی قرار می‌دهیم، اما سعی کرده‌ایم اختلاف قیمت خوبی حدود 15 تا 20درصد داشته باشیم اما مخالف این قیمت‌گذاری هستیم که حتما شرکت‌های دانش‌بنیان باید محصولات‌شان را یک‌دهم قیمت نمونه‌های خارجی بفروشند. قیمت‌ها باید به‌گونه‌ای باشند که همان‌طور که شرکت‌های خارجی با قیمت‌گذاری بالای محصولاتش، پول به‌دست آمده را در بخش توسعه محصولات صرف می‌کند، باید سودی هم در کار باشد تا شرکت‌ها هم بتوانند از آن استفاده کنند.
دولت حمایت لازم برای صادرات محصولات را ندارد
چه میزان در بخش صادرات فعالیت داشته‌اید؟
درحدود یک‌سال‌ونیمی که از فعالیت‌مان در بخش صادرات می‌گذرد، بازخوردهای بسیار خوبی داشته‌ایم، اما تحریم‌ها اذیت‌کننده بوده است، به‌طوری‌که تحریم‌ها باعث می‌شود کاری را که یک شرکت ترکیه‌ای یا کانادایی به‌راحتی انجام می‌دهد، با پوشش‌های مختلف انجام دهیم. از چهره‌هایمان متوجه ایرانی بودن‌مان نشوند؛ فردی که در معاملات انگلیسی حرف می‌زند، تپق نزند. در این قسمت واقعا به کمک مسئولان نیاز داریم. متأسفانه نهادهایی هم که تا پیش از این کمک می‌کردند، کم‌کاری کرده و دولت دیگر حمایت‌های لازم را انجام نمی‌دهد. در صادرات محصولات به کشورهای خارجی ازجمله کشورهای اروپایی، درصورتی‌که بتوانیم چیدمان درستی داشته باشیم، می‌توانیم در صادرات هم موفق عمل کنیم.
چه کشورهایی را برای صادرات هدف قرار دادید؟
به‌عنوان مثال، بلژیک، فنلاند و سوئد را می‌توان به‌عنوان کشورهای هدف درنظر گرفت و بدون اشاره به نام ایران باید امر صادرات را انجام دهیم. به‌عبارتی، با نام ایران، غیر از کشورهای عراق و افغانستان، ترکمنستان و ارمنستان به‌دلیل مرزهای مشترکی که داریم، نمی‌توانیم محصولی را صادر کنیم. ما امر صادرات را به‌تازگی آغاز کرده‌ایم و در این مدت بالای چندصد دلار را شامل شده که درحال افزایش است. صادرات محصول به کشورهای خارجی شامل تجهیزات حوزه گندزدایی آب و راپچردیسک‌ها بوده و امیدواریم «بلست‌واتر» هم به‌زودی وارد بخش صادرات شود.
شما در سال 97 در دیدار فعالان حوزه نانو با رهبری هم حضور داشتید. چندی‌پیش بخش‌هایی از این دیدار در قالب مستند غیررسمی منتشر شد. از این دیدار و چگونگی حضورتان در این دیدار بگویید.
این سوال را باید از کسی که این انتخاب را انجام داده بپرسید، اما یکی از دلایل آن می‌تواند به‌خاطر ترکیب ژنتیکی نیروی جوانی بوده که در مجموعه این شرکت فعالیت می‌کنند که می‌توان آن را الگوی خوبی در کشور قرار داد؛ جمعی از نخبگان فارغ‌التحصیل دانشگاهی که به‌صورت خودساخته در یک شرکت فعالیت می‌کنند، فناوری‌هایی در گرید های‌تک توسعه داده‌اند که در صنایع کشور مورد استفاده قرار گرفته و مانع از خروج ارز شده‌اند که به‌نظرم نمونه خوبی می‌تواند باشد برای حضور در این دیدار. از یک‌طرف، نیروهایی که در این شرکت فعالیت می‌کنند، تلاش کرده‌اند در همکاری با نهادهایی که کار می‌کنند، رفتارهای همراهی را از خود نشان دهند. ازسوی دیگر، ممکن است دلیل انتخاب ما، فناوری‌هایی باشد که در آن سال به‌عنوان تجهیزات استراتژیک در صنعت مورد استفاده قرار گرفتند.
حضور «وندور» یا نهاد تاییدکننده به یک تحریم داخلی منجر شد
چه محورهای کلیدی و اصلی در بین شرکت‌های نانویی که در این دیدار حضور داشتند مطرح شد؟
در این دیدار، دو نکته وجود داشت؛ اینکه شرکت‌ها چه موضوعی را مطرح کردند و دیگر اینکه حضرت‌آقا چه گفتند. شرکت‌ها معمولا در دیدار با بالاترین مقام کشوری، دغدغه بیان خراب بودن اوضاع را نداشتند و تمایل داشتند طوری وانمود کنند که ایشان تنها نیستند و حرف‌های ایشان روی زمین نمانده است. هرکسی برای خودش دغدغه‌هایی دارد اما این امر، چیزی بود که من در آن جمع مشاهده کردم. یعنی نمی‌شد در چنین جلسه‌ای حضور داشت و بازخوردی از وقایع بیان نکرد. یک‌سری خوبی‌ها بیان شد و اینکه یک‌سری مسئولان همراه شدند، اما برخی دوستان به این نکته اشاره کردند که بعضی مسئولان خودتحریمی در کشور ایجاد کرده‌اند. به‌عنوان مثال، برای ورود به بعضی حوزه‌ها، یک‌سری پدیده‌های قانونی و غیرقانونی ایجاد کرده‌اند که خود اینها تبدیل به تحریم شده‌اند. به‌عنوان مثال، حضور «وندور» یا نهاد تأییدکننده، خوب است، اما همین نهادی که برای ارزیابی پیمانکاران و تولیدکنندگان ایجاد شده، خود به یک تحریم داخلی تبدیل شده است. نمونه دیگر این است که شرکت‌های دانش‌بنیان کیفیت خیلی خوبی دارند، اما مالیات بر ارزش افزوده‌ای روی آنها لحاظ می‌شود که این میزان مالیات بر ارزش افزوده و بیمه آنها نسبت‌به شرکت‌هایی که محصولات از خارج وارد می‌کنند، متفاوت است و بسیار بالاتر از هزینه‌های واردات تمام می‌شود و به همین دلیل، شرکت‌ها بیشتر تمایل دارند تجهیزات موردنیاز خود را حتی با قیمت‌های بالاتر وارد کنند.
نمونه دیگری هم از این جنس خودتحریمی‌ها به‌خاطر دارید؟
برخی مسئولان هم از نوع برخوردی که دارند، مشخص می‌شود خودتحریمی ایجاد کرده و شرکت‌ها را به‌اصطلاح سر کار گذاشته‌اند. دوستان فعال نانو در حضور رهبری، از این مسائل گله کردند و به برخی خودتحریمی‌ها اشاره شد که یک‌سری کارها را به‌راحتی می‌توان انجام داد. در بخش دیگر هم بحث صادرات و ارزآوری در کشور و راه‌حل‌هایی بود که فناوری می‌تواند به کشور ارائه دهد تا هزینه‌های ما کم شود.